การเพาะเห็ดลมและเห็ดขอนขาว

           การเพาะเห็ดลมและเห็ดขอนขาว 

         เห็ดลม เป็นชื่อที่เรียกกันทางภาคเหนือ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือเรียกว่า เห็ดบด เห็ดขอนดำ
หรือ เห็ดกระด้าง ในธรรมชาติมักพบขึ้นกับไม้เนื้อแข็งเช่น ไม้เต็ง รัง เทียง ตะเคียน และไม้กระบาก เป็นต้น  มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Lentinus polychrous Lev. เห็ดขอนขาว มีชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า
  Lentinus squarrosulus Mont. ในธรรมชาติมัก พบขึ้นบนไม้เนื้อแข็งเช่นเดียวกัน

• วัสดุอุปกรณ์1. อาหารเพาะ
  2. หัวเชื้อเห็ดลมและเห็ดขอนขาว
  3. ถุงพลาสติกทนร้อนขนาด 7"x13" 8"x13" หรือ 9"x13" ฯลฯ
  4. คอพลาสติกขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1-1.5 นิ้ว
  5. สำลี ยางรัด
  6. ถังนึ่งไม้อัดความดัน
  7. โรงเรือนหรือสถานที่บ่มเส้นใย และเปิดดอก

• อาหารเพาะ
• สูตรที่ 1
• ขี้เลื่อยแห้ง (ไม้ยางพารา, ไม้มะขามฯลฯ) 100 กิโลกรัม
• รำละเอียด 3-5 กิโลกรัม
• ปูนขาว หรือ แคลเซียมคาร์บอเนต หรือยิปซั่ม 0.5-1 กิโลกรัม
• น้ำตาลทราย 2-3 กิโลกรัม
• ผสมน้ำ ปรับความชื้น 50-55 กิโลกรัม
• สูตรที่ 2
• ขี้เลื่อยไม้เบญจพรรณ 100 กิโลกรัม
• แอมโมเนียมซัลเฟต 1 กิโลกรัม
• ปูนขาว 1 กิโลกรัม
• ผสมส่วนผสมทั้ง 3 ชนิด หมักกับน้ำประมาณ 2-3 เดือน
• กลับกองประมาณ 3-4 ครั้ง นำไปผสมกับรำละเอียด 3 กิโลกรัม
• น้ำตาลทราย 2 กิโลกรัม
• ปรับความชื้นประมาณ 50-55 เปอร์เซ็นต์
• วิธีเพาะ
  1. บรรจุอาหารเพาะลงในพลาสติกทนร้อน กดให้แน่น สูงประมาณ 2/3 ของถุง
  2. รวบปากถุง สวมคอพลาสติก พับปากถุงลงมา ดึงให้ตึง รัดยางให้แน่น อุดด้วยสำลี หุ้มทับด้วย
      กระดาษหรือฝาครอบพลาสติก
  3. นำไปนึ่งฆ่าเชื้อ ที่อุณหภูมิ 90-100 องศาเซลเซียส สม่ำเสมอ เป็นเวลาไม่น้อยกว่า 3 ชั่งโมง
      จากนั้นทิ้งให้เย็น
  4. นำถุงพลาสติกที่นึ่งฆ่าเชื้อแล้ว มาใส่เชื้อจากหัวเชื้อเห็ดที่เตรียมไว้ โดยทั่วไปจะเลี้ยงในเมล็ด
      ข้าวฟ่าง เขย่าให้เมล็ดข้าวฟ่างกระจายออก และใส่ลงในถุงอาหารประมาณถุงละ 15-20 เมล็ด
      โดยปฏิบัติในที่สะอาดไม่มีลมโกรก เพื่อป้องกันการปนเปื้อนของเชื้อโรคและแมลง
  5. นำไปวางในโรงเรือนหรือสถานที่สำหรับบ่มเส้นใย อุณหภูมิประมาณ 28-32 องศาเซลเซียส
      เพื่อให้เส้นใยเจริญ

• การเจริญของเส้นใยเห็ดลม
  เส้นใยเห็ดลมใช้เวลาในการเจริญเต็มอาหารเพาะน้ำหนัก 800-1,000 กรัม ประมาณ 30-35 วัน จากนั้นเส้นใยจะค่อยๆ เริ่มเปลี่ยนสีเป็นสีส้ม
  จนถึงสีน้ำตาลเข้ม หรือสีดำ โดยเฉพาะเมื่อถูกอากาศและแสงระยะเวลาการเจริญทางเส้นใยจนเริ่มให้ดอกเห็ด ขึ้นกับสายพันธุ์ โดยเฉลี่ยใช้เวลา
  ประมาณ 80-90 วัน
• การเจริญของเส้นใยเห็ดขอนขาว
  คล้ายกับเห็ดลม แต่มีระยะเวลาการเจริญทางเส้นใยตั้งแต่เพาะเชื้อจนเริ่มให้ดอกเห็ด
   เฉลี่ย 20-30 วัน

• โรงเรือนเปิดดอก
  โรงเรือนเปิดดอกเห็ดลมและเห็ดขอนขาว ควรให้มีแสงผ่านเข้าภายในโรงเรือนได้ประมาณ 60-70% มีช่องเปิดปิดสำหรับถ่ายเทอากาศ อาจใช้ตาข่ายพรางแสงมุงหลังคาและฝา และในกรณีฤดูฝน มุงหลังคาทับด้วยคา หรือวัสดุกันน้ำ
• การเปิดถุงและการกระตุ้นให้เกิดดอก
  เปิดจุกสำลี หรือตัดปากถุง วางในโรงเรือน ให้ความชื้นโดยการให้น้ำในโรงเรือนและบริเวณก้อนเชื้อ ให้มีความชื้นสัมพัทธ์ 70-80%
  ปรับโรงเรือนให้มีสภาพร้อนชื้น อุณหภูมิประมาณ 33-36 องศาเซลเซียส ประมาณ 2-3 วัน ดอกเห็ดจะเริ่มงอก จากนั้นปรับอุณหภูมิในโรงเรือน
  ให้ลดลงมีอากาศถ่ายเทได้ดี ความชื้นสัมพันธ์ 60-70% มีแสงสว่างปานกลางเพื่อให้ดอกเห็ดเจริญเติบโตต่อไป ในระหว่างให้ผลผลิตแต่ละครั้งเส้นใยเห็ดลมจะพักตัวประมาณ 15-20 วัน ส่วนเห็ดขอนขาวจะทยอยให้ผลผลิต
• การเก็บดอกเห็ด
  ควรเก็บส่วนต่างๆของดอก ให้หลุดออกจนหมด เพื่อป้องกันการเน่าเสียจากเศษหรือส่วนของดอกเห็ดที่เหลือติดค้างอยู่ที่ก้อนเชื้อ ขนาดของดอกเห็ดที่เก็บขึ้นกับความต้องการของผู้เพาะ ดอกเห็ดอ่อนจะมีราคาสูงกว่าดอกเห็ดที่บานเต็มที่ และมีความเหนียวน้อยกว่าเห็ดบาน
  เห็ดขอนขาว ควรเก็บดอกขณะที่หมวกเห็ดมีเส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 3 เซนติเมตร
  เห็ดลม ควรเก็บดอกขณะที่หมวกเห็ดมีเส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 5 เซนติเมตร                                                                                           

เพาะเห็ดกระด้าง (เห็ดลม, เห็ดบด)

           เห็ดกระด้าง หรือมีชื่ออื่นว่า เห็ดลม, เห็ดบด มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Lentinus polychrous Berk. เห็ดสารพัดประโยชน์ กินก็ได้ ทำยาก็ดี งานวิจัยของอเมริกาและจีนระบุว่าเห็ดนี้ยังใช้แก้โรคลม โดยนำไปต้มกับฝอยลม โดยเฉพาะเมื่อใช้กับหญิงที่คลอดลูกใหม่ๆ พบว่าได้ผลดีเป็นพิเศษ  เพาะเห็ดขาย รายได้ดี
           เห็ดกระด้าง หรือบางพื้นที่เรียก เห็ดบด หรือ เห็ดลม เป็นเห็ดที่มีรสชาติอร่อยไม่เหมือนใคร มักจะพบขึ้นตามขอน ไม้ที่ตายแล้ว แต่ปัจจุบันหายาก จึงมีการนำมาเพาะเลี้ยงภายในโรงเรือน สนองความต้องการของผู้บริโภค ทำให้ผู้เพาะเลี้ยงมีรายได้และความเป็นอยู่ดี

การสร้างโรงเรือน
สร้างโรงเรือน ขนาดกว้าง 4.5 เมตร ยาว 10 เมตร ความสูงเสาข้าง 160 เซนติเมตร เสากลางสูง 190 เซนติเมตร มุงหลังคาด้วยผ้าพลาสติกสีขาวคลุมทับด้วยซาแรนสีดำ 80 เปอร์เซ็นต์ และมุงทับด้วยไพหญ้า (โดยไม่ต้องยึด) ใช้ไพหญ้าประมาณ 100 ไพ/โรงเรือน ส่วนด้านข้าง ล้อมด้วยผ้าพลาสติกและซาแรนสีดำ ภายในโรงเรือนทำเป็นชั้นวาง จุก้อนเชื้อเห็ดได้ 5,000 ก้อน

ขั้นตอนการเปิดดอกเห็ด

การเปิดดอกเห็ดบดเริ่มจาก นำก้อนเชื้อที่ผ่านการบ่มมาแล้ว ประมาณ 60 วัน เชื้อเดินเต็มถุง นำมากองวางทับกันบริเวณทางเดินในโรงเรือน (ยังไม่ต้องวางบนชั้น) เป็นเวลา 2 คืน เรียกวิธีการกองรวมกันนี้ว่า “การพังก้อน” เพื่อให้เชื้อตื่นตัว จากนั้นนำขึ้นวางบนชั้น เมื่อเรียงครบทุกก้อนแล้วให้เปิดจุกที่ปากถุงออก นำผ้าพลาสติกและซาแรนที่อยู่ด้านข้างลง ทิ้งไว้ 1 คืน เพื่อให้ก้อนเชื้อแข็งตัว (จับกัน) วันถัดมาเปิดขยายปากถุงก้อนเชื้อเห็ดออกให้กว้าง จะเริ่มเห็นตุ่มดอกเห็ด ให้ใช้มีดปาดปางถุงออก (หัวไหล่ถุง) วันถัดมาให้รดน้ำแบบพ่นฝอยที่ก้อนเชื้อเห็ด   จากนั้นอีก  3-4 วัน จะออกดอกให้เก็บได้ โดยใช้มีดตัดชิดโคน ตัดก้อนใดให้ตัดทุกดอกในก้อนนั้น ไม่ว่าจะดอกเล็กหรือดอกใหญ่ต้องตัดให้หมด ซึ่งจะใช้เวลาในการเก็บดอกเห็ด 1-3 วัน ขึ้นอยู่กับการออกดอกของเห็ด (ในห้วงของการเก็บดอกเห็ด ให้รดน้ำวันละ 3 เวลา คือ 6 โมงเช้า เที่ยง และ 6 โมงเย็น) เมื่อเริ่มเก็บดอกเห็ดให้เปิดผ้าพลาสติกและซาแรนที่อยู่ด้านข้างขึ้น สูงประมาณ 50-60 เซนติเมตร รอบๆ โรงเรือนตลอด 3 วัน เมื่อรวมผลผลิตแล้ว จะได้น้ำหนักประมาณ 100-150 กิโลกรัม จากนั้นเห็ดจะออกดอกน้อย ต้องพักก้อนและใช้วิธีกระตุ้นให้ออกดอก  โดยเปิดผ้าพลาสติกและซาแรนที่อยู่ด้านข้างขึ้นสูงสุด เป็นเวลา 7 วัน รดน้ำวันละ 1 ครั้ง แต่งหน้าก้อนเห็ดโดยใช้มีดตัดโคนเห็ดออก ปล่อยทิ้งไว้ครบ 7 วัน แล้วรดน้ำให้เปียก วันละ 3 เวลา และนำผ้าพลาสติกและซาแรนด้านข้างลง อบเป็นครั้งที่ 2 เป็นเวลา 2 วัน   จากนั้นเปิดรดน้ำตอนเช้า 1 ครั้ง แล้วปิดไว้ ปล่อยทิ้งไว้ 2 คืน เปิดผ้าพลาสติกด้านข้างขึ้น สูงประมาณ 50-60 เซนติเมตร รอบๆ โรงเรือน รดน้ำ 1 ครั้ง (ไม่ต้องเอาผ้าพลาสติกลง) เข้าไปตรวจสอบถ้าเห็นตุ่มดอกเห็ดในถุง 70-80 เปอร์เซ็นต์ ให้รื้อผ้าพลาสติกขึ้นสูงสุด และเปิดจั่วเพื่อให้อากาศเข้า   คืออุณหภูมิเท่ากัน  ทั้งภายในและนอกโรงเรือน เก็บดอกเห็ดอีก 2-3 วัน หรืออาจถึง 1 สัปดาห์ แล้วพักก้อนและบ่มไปเรื่อยๆ  โดยเฉลี่ยจะเก็บเห็ดเดือนละประมาณ 2 ครั้ง ครั้งละ 100 กิโลกรัม เป็นเวลา 5 เดือน หรือประมาณ  1,000 กิโลกรัม ท่านใดสนใจก้อนเห็ดหรือสอบถามรายเอียดการเพาะเห็ดกระด้างได้ที่   “บ้านเห็ดโนนสูง สาขาอุดรธานี”  142/1   หมู่ 10  ตำบลโนนสูง   อำเภอเมือง   จังหวัดอุดรธานี  41330  โทร.  (042) 207132  มือถือ  099-9501964